Ngũ cốc là gì? Tìm hiểu về các loại hạt ngũ cốc thông dụng
Các loại hạt ngũ cốc
Ngũ cốc là gì?
Ngũ cốc là 5 loại hạt thực phẩm có thể ăn được. Theo từ điển Hán Việt, "ngũ" là 5, “cốc” mang nghĩa dùng để chỉ lúa gạo, hoa màu, lương thực nói chung. Ngũ cốc là cụm từ xuất hiện từ thời Trung Quốc cổ đại, ban đầu vốn là dùng để chỉ 5 loại thực vật với hạt có thể ăn được.
Có nhiều tài liệu với những định nghĩa khác nhau về 5 loại thực vật trong ngũ cốc. Có tài liệu cho rằng ngũ cốc bao gồm 5 loại hạt: kê, đậu, ngô, lúa nếp, lúa tẻ. Có tài liệu lại liệt kê 5 loại hạt trong ngũ cốc bao gồm: lúa gié, lúa nếp, lúa tắc, lúa tẻ, đậu.
Hiện nay, khái niệm về ngũ cốc đã được mở rộng ra rất nhiều và dùng để chỉ chung các loại hạt từ cây hoa màu, lương thực giàu dinh dưỡng.
Có thuyết cho rằng 5 loại thực vật đó là: Đạo (lúa) - Thử (kê) - Tắc ( túc) - Mạch ( đại mạch, tiểu mạch, hắc mạch, yến mạch) - Thục (đậu tương)
Lại có thuyết cho rằng 5 loại thực vật đó là: Ma (Hạt gai dầu) - Thử (kê) - Tắc ( túc) - Mạch ( đại mạch, tiểu mạch, hắc mạch, yến mạch) - Thục (đậu tương)
Ngoài thuyết về ngũ cốc còn có thuyết lục cốc, cửu cốc nhưng ngũ cốc vẫn là phổ biến hơn cả.
Công dụng của ngũ cốc
Ngũ cốc, đặc biệt là ngũ cốc nguyên hạt chứa rất nhiều dinh dưỡng có lợi cho sức khỏe, nhất là carbohydrate, chất xơ và các vitamin nhóm B.
Nhiều loại hạt ngũ cốc tốt cho bà bầu được khuyên dùng trong thời kì mang thai bởi đặc tính giàu chất xơ hỗ trợ thời kì bầu bí hay táo bón và giàu vitamin khoáng chất quý giá tốt cho thai nhi, ví dụ như ngô, yến mạch, gạo lứt, các loại đậu, diêm mạch,…
Các loại hạt ngũ cốc thông dụng
Gạo tẻ
Gạo tẻ
Gạo là một trong những loại hạt ngũ cốc lâu đời nhất. Đây là loại lương thực, thực phẩm cực kì quan trọng trong bữa ăn hàng ngày của các quốc gia châu Á, trong đó có Việt Nam.
Gạo tẻ được sử dụng để nấu cơm, cháo hoặc làm một số loại bánh. Cùng là gạo nhưng gạo tẻ có độ phổ biến và được dùng nhiều hàng ngày hơn so với gạo nếp. Gạo tẻ cung cấp năng lượng và chứa nhiều dưỡng chất quý giá, cần thiết cho cơ thể như: tinh bột đường, các vitamin nhóm B, protein, chất xơ, kali, canxi, photpho,…
Một số món ngon từ gạo tẻ: cơm, cháo, bánh tẻ, bánh đúc, bánh giò, bánh xèo,…
Gạo nếp
Gạo nếp
Mặc dù có cấu tạo tương tự như gạo tẻ nhưng gạo nếp có độ dính và dẻo hơn nhiều khi đem nấu chín.
Có rất nhiều loại gạo nếp khác nhau như: nếp cái hoa vàng, nếp nương, nếp ngỗng, nếp lá, nếp cẩm... Xem: Các loại gạo nếp.
Gạo nếp có độ dinh dưỡng gần như tương đồng với gạo tẻ, có điều khi ăn cơm nếp người ta có cảm giác nhanh no hơn và nhiều chất hơn so với cơm tẻ là do đặc tính dẻo, dính của hạt gạo nếp làm bát cơm nếp nén được nhiều cơm nên với cùng một bát, lượng cơm trong bát cơm nếp nhiều hơn bát cơm tẻ .
Một số món ngon từ gạo nếp: xôi, cháo, cơm nếp, sữa chua nếp cẩm, cơm rượu nếp, bánh chưng, bánh dày, bánh ít, bánh khúc, bánh rợm, bánh bột nếp rán,…. Ngoài ra, gạo nếp còn dùng để ủ rượu.
Lúa mì
Hạt lúa mì
Lúa mì cũng là một trong những loại hạt ngũ cốc phổ biến nhất trên thế giới, phổ biến nhất là loại dùng để làm bánh mì. Lúa mì giàu carbohydrate (tinh bột đường), chất xơ, chứa protein, nhiều loại vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa.
Protein trong lúa mì chủ yếu là gluten – một chất vẫn còn đang gây nhiều tranh cãi vì có thể gây dị ứng đối với một số người nhạy cảm và mắc bệnh.
Một số món ngon từ lúa mì: bánh mì, cơm , cháo, các loại bánh ngọt, bánh kem, bánh châu Âu,… các loại mì spaghetti,…
Ngô
Hạt ngô
Ngô chứa nhiều năng lượng, tinh bột, vitamin nhóm B và các khoáng chất cần thiết cho cơ thể, có tỉ lệ đường huyết thấp và chất xơ cao. Các loại ngô phổ biến nhất ở Việt Nam là ngô nếp, ngô tẻ và ngô ngọt.
Một số món ngon từ ngô: xôi ngô, chè ngô, ngô xào thịt băm, súp ngô, ngô rang, ngô luộc, canh sườn hầm ngô non,…
Mè (vừng)
Mè (vừng)
Có nhiều loại mè (vừng) với hình thức khác nhau như mè đen, mè trắng, mè vàng,… nhưng hàm lượng dinh dưỡng bên trong khá tương đương.
Trong mè có nhiều chất dinh dưỡng cao, đặc biệt như chất béo, protein, chất xơ, các loại vitamin và khoáng chất, chất chống oxy hóa… Đối với người Nhật, mè được coi là vị thuốc “trường sinh bất lão”, làm chậm sự lão hóa của cơ thể.
Một số món ngon từ mè: sữa hạt mè, muối mè, chè mè đen… Mè còn dùng để ép dầu làm dầu mè và rắc, tẩm ướp cho nhiều món ăn có hương vị đậm đà, thơm ngon hơn.
Đậu (đỗ)
Các loại đậu (đỗ)
Họ nhà đậu vô cùng đông đảo với các loại: đậu xanh, đậu đen, đậu nành, đậu đỏ, đậu ngự, đậu gà, đậu ván đậu lăng, đậu Hà Lan,… chứa nguồn dinh dưỡng cực kì dồi dào.
Hàm lượng protein trong đậu cao hơn hẳn so với các loại hạt ngũ cốc khác. Chính vì vậy mà người ăn chay có thể sống lành mạnh nhờ ăn các sản phẩm từ đậu thay cho thịt cá. Hạt đậu còn chứa nhiều vitamin B, sắt, kali, chất xơ,… và ít năng lượng.
Một số món ngon từ đậu: xôi đậu xanh, chè đậu đỏ, chè đỗ đen, đậu phụ, sữa đậu nành, salad đậu gà, sườn heo nấu đậu hạt,….
Yến mạch
Yến mạch
Yến mạch được ca tụng là “nữ hoàng các loại ngũ cốc” bởi loại ngũ cốc này chứa nhiều chất xơ hòa tan, các vitamin khoáng chất thiết yếu, chất chống oxy hóa, tinh bột,… tốt cho sức khỏe và sắc đẹp.
Đặc biệt, tinh bột trong yến mạch lại là loại tinh bột hấp thu chậm, giúp no lâu, kiểm soát sự thèm ăn. Hàm lượng chất xơ cao trong yến mạch giúp chống táo bón rất tốt.
Một số món ngon từ yến mạch: cháo yến mạch, yến mạch trộn sữa chua và trái cây, yến mạch ngâm sữa qua đêm, bánh yến mạch,…
Kê
Hạt kê
Hạt kê có thành phần dinh dưỡng cao và nhiều vitamin, khoáng chất, chất xơ rất tốt cho sức khỏe. Thời xưa, kê ở nước ta khá phổ biến và được nhiều người sử dụng nhưng hiện nay ít người biết đến.
Trong nhiều cuốn y dược học cổ truyền, hạt kê được ca tụng là một trong những loại “hạt trường thọ”. Trong kê có chứa lecithine và choline là chất rất bổ não, có tác dụng tăng cường trí nhớ, giảm lão hóa.
Một số món ngon từ hạt kê: bánh đa kê, chè kê, cháo kê thịt gà,…
Diêm mạch (Quinoa)
Hạt quinoa (diêm mạch) – dạng sống và dạng nấu chín
Cùng với yến mạch, hiện nay diêm mạch (quinoa) đang cực kì hot, được mệnh danh là siêu thực phẩm được nhiều người nổi tiếng, chuyên gia sức khỏe,… khuyên dùng. Diêm mạch còn được ưa chuộng bởi thời gian chế biến nhanh và mang hương vị hảo hạng.
Một số món ngon từ diêm mạch: cháo diêm mạch, salad diêm mạch,…